Беседка
Кацярына Карпіцкая, фота Сяргея Гудзіліна, Наша Ніва

Ніна Шыдлоўская: «Я збіраюся жыць, працаваць, кахаць, прыносіць карысць людзям»

Старшыня Рады Згуртавання беларусаў свету «Бацькаўшчына», каардынатарка кампаніі «Будзьма беларусамі!» Ніна Шыдлоўская да гэтага часу нікому не давала доўгіх інтэрв’ю. Кажа, што больш любіць слухаць, чым нешта распавядаць.

СМІ нямала пісалі пра незаконна затрыманых па «справе патрыётаў» і вызваленых на гэты момант хлопцаў. Прыйшоў час падрабязна расказаць пра гераіню, дзякуючы якой у тым ліку гэта стала магчымым.

— Вас было цяжка вылавіць для інтэрв’ю, часта бываеце ў раз’ездах?

— Па працы пастаянна езджу ў камандзіроўкі. Нядаўна вось вярнулася са Стакгольма. А выключна для сябе павандраваць атрымліваецца рэдка: апошні раз летам на пяць дзён вырвалася ў Польшчу. Даўно марыла паехаць менавіта на машыне, каб не госцем сябе адчуваць, а паглядзець краіну. Я атрымала правы гадоў 10 таму і вельмі люблю кіраваць машынай.

Пакуль я за стырном, можна лічыць, што ў мяне ўсё добра. Машына не робіць чалавека свабодным, але быць вольным у перамяшчэнні — гэта ўжо вялікая справа.

— Ёсць такія краіны, якія запалі ў душу асабліва?

— У свой час я дастаткова паездзіла па Еўропе і Амерыцы — цікавых краін вельмі шмат. Па атмасферы, па самаадчуванні ў прасторы мне падабаюцца Швецыя і Канада. А яшчэ Заходняя Нямеччына, дзе я праходзіла навучанне ў цэнтры імя Джорджа Маршала. Баварыя стала для мяне адкрыццём і ў плане адносін з людзьмі, і ў плане краявідаў.

— З усімі праектамі і грамадскімі справамі ў вас застаецца час на сябе?

— Ёсць відавочны перакос у грамадска-працоўную сферу. У культуры няма паняцця, што адпрацаваў з васьмі да пяці — і вольны. Усялякія імпрэзы ўвогуле пераважна ўвечары адбываюцца. Сваімі справамі атрымліваецца займацца спарадычнымі наскокамі. Вельмі шкадую, што не хапае часу на сістэмную адукацыю, бо калі вяртаешся дамоў, сіл, бывае, ні на што не стае.

Я ўсё жыццё вучуся асертыўнасці. Калі бачу, што камусьці патрэбная дапамога, мне ўласціва адразу кідацца і дапамагаць. У пэўны момант я пачала разумець, што такія паводзіны замінаюць і прафесійнаму, і асабістаму. Цяпер у мяне надышоў перыяд роздуму над тым, чаго б мне хацелася ўласна для сябе.

З іншага боку, мне вельмі пашанцавала. Я магу займацца тым, чым хацела: магу спалучаць грамадскае з прафесійным. Куды складаней тым людзям, якія імкнуцца праяўляць сацыяльную актыўнасць, але пры гэтым ім прыходзіцца працаваць на заводзе, напрыклад.

— Вы стамляецеся ад людзей?

— Мне камфортна і адной, але ўсё ж камунікацыя з людзьмі — гэта самае дарагое, што ў мяне ёсць. Таму не, не стамляюся.

Пасля навучання ў Нямеччыне мне прапаноўвалі там застацца. Гэта быў пачатак 2000-х, у Беларусі ішло моцнае палітычнае супрацьстаянне, і нават некаторыя сябры раілі мне з’ехаць. Калі б можна было забраць з сабой важных мне людзей, я б, можа, і змагла перасяліцца. Але без іх — не.

— Наколькі вы залежыце ад сацсетак, смартфона? Даводзіцца браць тэлефон з сабой у прыбіральню, каб «быць на сувязі»?

— Так, часам прыходзіцца і браць.

Інтэрнэт у першую чаргу важны для мяне як крыніца інфармацыі. Там я чытаю асноўныя навіны. А той жа фэйсбук — гэта яшчэ і выдатная інтэлектуальная крыніца.

Калісьці я зарэгістравалася ў аднакласніках: хацела знайсці былых знаёмых з Барысаўскай сярэдняй школы, у якой я адвучылася два гады. Але цяпер нават і не згадаю пароль. Ёсць я і ў інстаграме, але анлайн-камунікацыя для мяне хутчэй прынагодная. Не каб дэманстраваць «я папіла кавы — паглядзіце, які ў мяне прыгожы кубак», а дзяліцца тым, што мне хацелася б сказаць жыўцом, на публіку. Вось прыклад: калі ішлі ўкраінскія пратэсты, я ехала да сябе на вёску і ўбачыла ўказальнік з назвай Майдан. Сфатаграфала і выклала ў інстаграм. Абмінуць такое было цяжка.

Увогуле, я не прыхільніца жыцця ў рэжыме анлайн. Я лічу гэта перакосам сённяшняга часу і спадзяюся, што чалавецтва ўраўнаважыцца і будзе знаходзіцца недзе пасярод анлайну і афлайну. Бо відавочна, што ледзь не цэлае пакаленне сёння не ўмее размаўляць ужывую.

— Школу вы заканчвалі ў Барысаве, але ж родам не адтуль?

— Я з вёскі Баканава, што знаходзіцца на стыку трох абласцей, але належыць да Магілёўшчыны. Там я адвучылася 8 класаў, а дыплом аб сканчэнні сярэдняй адукацыі атрымала ў Барысаве — гэта для мяне стрыечны горад, можна сказаць.

Баканава — вёска маіх продкаў. Бацька быў трактарыстам, спрабаваў сябе ў ролі брыгадзіра, але за любоў абараняць падначаленых перад вышэйшым кіраўніцтвам доўга на гэтай пасадзе не затрымаўся. Маці шмат год працавала закройшчыцай мужчынскай вопраткі, апошнія гады была загадчыцай мясцовай бензакалонкі. Калі мы з сястрой пахавалі бацькоў, іх хату вырашалі прадаць: балюча было б глядзець, як яна разбураецца без гаспадара.

У сястры ў вёсцы ёсць свая хата. Сястра працуе дырэктарам мясцовага дома культуры — і гэта сапраўды яе, яна знайшла ў гэтым прызванне.

— Цікава, што і вы, і ваша сястра звязаныя з культурай. Адкуль гэта ў вашай сям’і?

— Ведаеце, калі выхоўваешся ў атмасферы расповедаў пра мінулае, гэта ўзнікае само па сабе, відаць. Мая маці цудоўна спявала, дзякуючы ёй у нас заўсёды была процьма кніг. Нават у савецкія дэфіцытныя часы, не ведаю якім чынам, але яна даставала розную літаратуру.

У дзяцінстве мая вёска была беларускамоўнай (гэта цяпер на радзіме ўжо шмат прымесяў рускай мовы). Пасля школы гэтае сваё, роднае мне хацелася несці і далей, але на больш прафесійным узроўні.

Праўда, да апошняга моманту ў мяне стаяў выбар: ці факультэт прыкладной матэматыкі, ці філалагічны. Я абрала апошняе і паступіла на беларускае аддзяленне. Хаця, думаю, калі б падалася ў матэматыку, істотна нічога б не змянілася. Можа, беларускай мовы ў гэтай сферы стала б больш. Наўрад ці я б пісала свае працы на рускай.

— Падчас навучання вы пайшлі працаваць у Беларускую сацыял-дэмакратычную партыю, былі абраныя кіраўніком яе спраў. Вы б маглі зрабіць кар’еру ў палітычнай сферы, чаму сышлі з гэтага шляху?

— Падчас майго навучання ў Нямеччыне ў мяне была магчымасць паразважаць і падумаць над будучыняй. У той момант я вырашыла для сябе, што не хачу і не змагу рэалізоўвацца ў палітыцы.

Ёсць прынцыповыя моманты і рысы характару, якія я не гатовая ў сабе ламаць. Я ніколі не змагу пераступіць праз інтарэсы блізкіх мне людзей, сяброў і паплечнікаў. А ў канцы 1990-х і пачатку нулявых я бачыла, што дзеля таго, каб выбіцца ў палітычныя лідары, вельмі часта прыходзілася гэтым ахвяраваць.

Прыйшоўшы на працу ў Згуртаванне беларусаў свету «Бацькаўшчына», я зразумела, што гэта маё, мне гэта цікава. Гэта было спалучэннем пэўных палітычных момантаў (напрыклад, нашы крокі і дзеянні ў межах арганізацыі наладжвалі камунікацыю паміж супольнасцямі і дзяржаўнымі ўстановамі). Апроч таго, нам удалося развярнуць важную культурніцкую кампанію «Будзьма беларусамі!». На мой погляд, культура — гэта тое, што дае грунт.

Я да гэтага часу перакананая, што калі б паралельна з тымі палітычнымі працэсамі, якія ішлі ў пачатку 2000-х, усе мы былі арыентаваныя не толькі на кароткачасовыя задачы (правесці пікет ці акцыю), а яшчэ б паралельна надавалі ўвагу працы з чалавечай свядомасцю, мы б сёння жылі ў іншай сітуацыі. Як прыгожа зверху не масці, калі пад нагамі багна — яна ўсё роўна засмокча.

Падмуркам, які б змацоўваў людзей, мусіць быць наша культура: мова, гісторыя, традыцыі. Гэта тое, што пасля распаду СССР магло б раскрыць людзям вочы і дало б зразумець, што мы абсалютна самастойная краіна. Бо да гэтага часу 30% насельніцтва так не лічыць. І вялікая бяда, таму што гэтыя 30% выхоўваюць новае пакаленне.

Мы звяртаемся да людзей менавіта праз культурніцкую дзейнасць, таму што яна больш пазітыўная і не выклікае пачуцця страху, як грамадская ці тым больш палітычная. Праз мастацкія сродкі мы спрабуем дагрукацца да розуму, сэрцаў людзей. Каб яны думалі, дзе мы жывём, чаго хочам, каб у краіне адбываліся пэўныя змены.

— Слухайце, але ж усё роўна тыя ж праекты «Будзьмы» цікавяць пэўнае кола людзей. Думаеце, магчыма дагрукацца да тых, хто па-за межамі «тусоўкі», фэйсбука?

— Ідэальны варыянт для нашага грамадства быў бы, калі б усё ішло зверху. Псіхалогія беларусаў такая, што яны бяруцца рабіць многія рэчы толькі пасля ўказанняў. Пакуль жа ім трэба хаця б даваць альтэрнатыўную інфармацыю, каб яны разумелі, што ёсць над чым падумаць. Гэта, канечне, праца больш доўгачасовая, чым калі б яна ішла праз дзяржаўныя ўстановы.

Але калі мы не будзем рабіць нейкія рэчы самі, мы ўвогуле можам страціць краіну. Яна будзе юрыдычна незалежнай тэрыторыяй, але самастойнай — не. І добра, калі не сыдзе ў расійскую інфармацыйную прастору цалкам.

— Наконт палітычнай дзейнасці. Вы не выключаеце, што пры пэўных абставінах, з сённяшнім досведам, маглі б да яе вярнуцца?

— Ніколі не трэба заракацца, ніхто не ведае, што будзе далей. Хто мог у пачатку сакавіка падумаць, што можа здарыцца гэтая абсурдная сітуацыя з «Белым легіёнам»? Што некалькі месяцаў жыцця хлопцаў і майго асабіста будзе згублена праз змаганне з сістэмай.

Я ўдзельнічала ў некалькіх выбарчых кампаніях: і на ўзроўні парламенцкіх, і на ўзроўні прэзідэнцкіх выбараў. Была прэс-сакратаркай падчас выбарчай кампаніі Аляксандра Казуліна. Тады я не магла адмовіць ім у прадастаўленні сваіх кампетэнцый. Пры сённяшніх умовах, калі тых жа дэпутатаў не абіраюць, а прызначаюць, я б не хацела мець дачыненне да палітыкі. Але што будзе заўтра — хто яго ведае.

— Калі працягваць тэму патрыётаў. Навошта вы ўвязаліся ў гэтую справу? Ці адыграла тут ролю асабістае? Тое, што адзін з затрыманых Міраслаў Лазоўскі раней быў вашым мужам, з якім вы працягваеце падтрымліваць цёплыя адносіны?

— У мяне не было выбару. Як толькі пайшлі першыя арышты, я прыблізна ўяўляла, у што гэта можа закруціцца. Як правіла, у крытычных сітуацыях я рэагую вельмі хутка.

Я разумела, што дапамагаць хлопцам будуць сваякі, праваабаронцы, але вельмі «вузка». Паасобку мы б не дагрукаліся ні да грамадскасці, ні да дзяржаўных структур. Было відавочна: у ход пайшла абсалютна абсурдная схема, у якую простых людзей склалі, як у картачную калоду.

Мы ўжо праходзілі гэта з Міраславам, калі пасля выбуху на Дзень незалежнасці ў 2008 годзе была спроба павесіць усё гэта на яго. У мяне занадта багаты досвед, які дапамагае разумець хай і абсурдную, але пэўную логіку нашых сілавых структур. Я ведала большасць затрыманых хлопцаў і прыблізна ўяўляла, што рабіць і дзеля чаго, таму не рэагаваць не магла.

— На сёння для вас гэтая справа скончылася?

— На вялікі жаль, яна не закрытая. З аднаго боку, такая схема можа паўтарыцца з кожным беларусам. З любым, хто будзе хаця б па нейкіх фармальных прыкметах падпадаць пад пэўную палітычную схему. Па-другое, пракуратура яшчэ не вынесла канчатковае рашэнне — апошняя кропка не пастаўленая. Не перастае ўсё гэта быць актуальным і на ўзроўні свядомасці.

Дзякуй богу, што не ў такой вострай фазе, як раней. Па-трэцяе, асабіста я ад пачуцця трывогі не адышла. Яно звязанае і з гэтай сітуацыяй, і агулам пераследуе мяне пасля Плошчы 2010 года. Тады ў нашай краіне парушыліся межы логікі, па якіх раней можна было пралічыць: я раблю гэты крок — і, значыць, мяне чакае тое. Цяпер межы сцёртыя.

— Вам калі-небудзь пагражалі?

— Пагрозы былі. Хапала і рызык для жыцця. Сёння я не адчуваю сябе ў небяспецы. У такой сітуацыі ратуюць блізкія людзі, сябры. Іх клопат пра мяне, як і мой клопат пра іх, для мяне як аўтападзарадка.

— Задам, мабыць, асабістае пытанне. Для многіх звонку глядзелася дзіўна, як вы, будучы былой жонкай Міраслава Лазоўскага, працягвалі з ім цёпла камунікаваць, перапісвацца. Не было рэўнасці з боку яго нявесты, ужо жонкі Святланы?

— Раўнавала яна ці не — гэтага я дакладна не ведаю. На нашай камунікацыі гэта ніякім чынам не адбілася. Калі я толькі сустрэла Міраслава, то адчула, што гэта вельмі блізкая для мяне душа. Мы былі быццам з адной казкі. І калі ў нас не склалася як у мужа і жонкі, мы зразумелі, што, калі адсунем усе крыўды, то захаваем куды больш важную рэч: партнёрства і душэўную блізкасць. І ўсё наваколле, хоча яно таго ці не, мусіць змірыцца з тым, што мы ёсць у жыцці адно аднаго. Я вельмі радая за яго і Свету: нават у ЗАГС на роспіс іх адвозіла.

— У адным каментары СМІ вы сказалі, што каханне і сяброўства — гэта для вас самае важнае ў жыцці. Але што гэта для вас, наколькі тут пра пачуцці?

— Мне здаецца, што ў мяне з’явіліся розныя ўзроўні сяброўства: больш і менш блізкія. Тут вельмі шырокі дыяпазон. Што я зразумела дакладна: нельга патрабаваць ад людзей больш, чым яны могуць даць. Тады сяброўства захаваецца.

Каханне — больш складаная рэч. Для мяне важна, каб каханне ўключала душэўнасць, фізічнае прыцягненне і партнёрскае стаўленне адно да аднаго. Калі гэта ёсць, то пачуццё вельмі сур’ёзнае і глыбокае. Цяпер, я спадзяюся, у мяне гэта ёсць.

— То бок ваша сэрца не вольнае?

— Так, я сустракаюся досыць працяглы час з адным чалавекам. Але я не хачу выносіць асабістае жыццё на шырокі агляд. Каму трэба, яны ведаюць падрабязнасці ці яшчэ даведаюцца. А ўсяму свету пра гэта казаць неабавязкова.

— Што для вас значыць выраз «рэалізавацца як жанчына»? Наколькі тут пра кар’еру, а наколькі пра дзяцей і сям’ю?

— Для мяне самарэалізацыя — адчуваць сябе гарманічнай і глыбока ўнутры быць пераканай, што тое, чым я займаюся, дае душэўны рост. Для мяне важна мець добрых сяброў. Быць патрэбнай не з прагматычнага, а з эмацыйнага пункту гледжання. Аддаваць і атрымліваць эмоцыі ў каханні.

Да пытання дзяцей я стаўлюся па-філасофску: калі іх да гэтага часу няма — значыць, так трэба. Я праз гэта і не пакутую, і не радуюся гэтаму. Так ёсць.

Я збіраюся жыць, працаваць, кахаць, прыносіць карысць людзям. А замужжа, пячатка ў пашпарце — гэта неістотнае, другаснае.

— Калі мы загаварылі пра сям’ю, то згадаю, што словам года ў ЗША прызналі «фемінізм». Наколькі для вас блізкія яго ідэі? Як вы ставіцеся да традыцыйнага размеркавання сямейных абавязкаў?

— Мне падаецца, што за апошні час само паняцце фемінізму трохі сказілася. У гэтай плыні шмат агрэсіі. А я баюся любых крайнасцяў.

Роўныя магчымасці, памкненне рэалізоўвацца ў прафесійнай сферы без штампавых стэрэатыпаў… З гадамі я зразумела: тое, што мне блізка, аказваецца, фемінізм. Ну, значыць я феміністка.

Мне б хацелася, каб у нашым грамадстве прыйшло разуменне таго, што мужчыны і жанчыны — гэта перш-наперш асобы, якія маюць права самастойна вызначаць свой лад жыцця. Калі мужчыне падабаецца займацца домам — хай ён гэта робіць без ганьбавання з боку блізкіх і грамадства. Але гэта мусіць быць выбар самой асобы. Што тычыцца сямейных абавязкаў, то тут партнёры павінны банальна дамовіцца.

Права асобы выбіраць сабе занятак — такое ж натуральнае, як права працаваць ці не, мець магчымасць аднаполага кахання… Я хачу, каб наша грамадства прыйшло да разумення гэтых рэчаў натуральна, не праз нейкія «птушачкі», прапісаныя заканадаўствам. Спадзяюся, хаця б з гэтымі працэсамі будзе лягчэй, чым з фармаваннем нацыянальнай ідэнтычнасці.

— Наконт нацыянальнай ідэнтычнасці. У 2010 годзе на чарговым З’ездзе беларусаў свету ў сваім дакладзе «Імідж Беларусі. Роля беларусаў замежжа ў фармаванні іміджу краіны» вы казалі пра слабую нацыянальную ідэнтычнасць беларусаў. І мы цяпер з вамі абмяркоўваем толькі сумнае з гэтай нагоды, але ж ёсць і пазітыўныя зрухі?

— Параўноўваць ёсць з чым.

Калі я толькі пераехала вучыцца ў Мінск, памятаю, якой была рэакцыя на беларускую мову: на вуліцы ці ў транспарце я магла выслухаць не адну абразу. Цяпер бачу максімум прыемнае здзіўленне. Гэта ўжо паказчык таго, што ў грамадстве змянілася стаўленне да нацыянальнага.

Усё гэта — у тым ліку высілкі працы згуртавання «Бацькаўшчына» з кампаніяй «Будзьма беларусамі!», Саюза беларускіх пісьменнікаў і процьмы іншых арганізацый, якія, не зважаючы на ўсе складанасці апошніх дзесяцігоддзяў, не проста выжылі, а працягваюць дзейнічаць.

Паглядзіце, як паслядоўна пачала працаваць з беларускай мовай кампанія «Вэлком» (яны сталі партнёрамі нашага фестывалю беларускамоўнай рэкламы «ADNAK!») ці А-100. А дзеля таго, каб гэта адбылося, трэба было іх шмат часу пераконваць, размаўляць з рознымі людзьмі. Буйныя міжнародныя кампаніі кшталту «Самсунга» ці «Макдональдса» чамусьці лепш разумеюць, што на кожнай асобнай тэрыторыі важна і выгадна мець справы з нацыянальнай адметнасцю.

Па ўсёй Беларусі ёсць кропкавыя ініцыятывы. Толькі праз «Кірмашы праектаў» мы з «Будзьмай» за апошнія гады чатыры выцягнулі на публіку ў рэгіёнах каля 100 цікавых праектаў-ідэй, скіраваных на паляпшэнне культурніцкай прасторы таго ці іншага горада. І гэта ўсё робяць мясцовыя актывісты, не мы.

Узнікла мноства новых ініцыятыў, якія ўзмацняюць нацыянальную ідэнтычнасць з дапамогай сучасных методык і тэхналогій. І гэта знаходзіць водгук у моладзі. Чаго толькі вартая па-здароваму камерцыйная праца symbal.by!

Так што змены ёсць, і гэта, я спадзяюся, толькі пачатак.

Оцените статью

1 2 3 4 5

Средний балл 0(0)